بخش دوم - تغییرات ماده

بخش دوم - تغییرات ماده

مواد تغییر می کنند: مواد مختلف یعنی عنصرها، ترکیب ها و مخلوط ها همیشه به یک صورت باقی نمی مانند و ممکن است تغییر کنند و می دانیم که همه مواد از نظر رنگ، حجم، بو، سختی و نرمی با هم متفاوتند و علی رغم این تفاوت ها پاره ای از مواد به هم شبیه اند. شباهت های مواد عبارتند از : 1- همه مواد حجم دارند. 2- همه مواد وزن دارند. 3- ماده ی تشکیل دهنده همه مواد جرم آنها را تشکیل می دهد. 4- همه مواد از مولکول تشکیل شده اند. 5- مولکول همه مواد از ذرات کوچک تری به نام اتم تشکیل شده است. متغیر فیزیکی و تغییر شیمیایی در بعضی تغییرات، جنس ماده عوض نمی شود، یعنی ماده به ماده دیگری تبدیل نمی گردد. به این گونه تغییرات، تغییرات فیزیکی گفته می شود. مانند تبخیر آب و ذوب شدن یخ. در گروهی دیگری از تغییرات، خاصیت های ماده به کلی تغییر می کند. یعنی یک ماده به ماده دیگری تبدیل می شود. به چنین تغییراتی تغییرات شیمیایی گفته می شود. مانند پختن غذا، زرد شدن برگ درختان. تغییر فیزیکی (آزمایش جوشانده آب، یخ زدن آب در فریزر) وقتی آب بخار می شود، مولکول آن تغییر نمی کنند، بلکه فاصله آنها از هم زیاد می شود و مولکول ها در هوا پراکنده می شوند تبخیر، یک تغییر فیزیکی است. اما اگر نان را روی حرارت بگیریم تا سیاه شود، دیگر نان نیست بلکه تغییر شیمیایی کرده و ماده دیگری به وجود آمده و مولکول های نان تغییر نکرده اند. آهن یک عنصر است. اگر یک وسیله آهنی را در هوای مرطوب بگذارید، دچار تغییر شیمیایی می شود زیرا در هوا، اکسیژن وجود دارد. این ماده که در اثر این تغییر شیمیایی به وجود آمده رنگ آهن نامیده می شود که به آن اکسید آهن می گویند. اکسید آهن یک ترکیب است. برای اینکه ماده ای تغییر کند مدتی زمان لازم است که گاه می توان مدت آن را پیش بینی کرد.

پرسش های بخش 2 در جای خالی کلمات مناسب بنویسید.

1- تغییر رنگ و بوی مواد غذایی برای ما مضر است. 2- در تغییر شیمیایی مواد، جنس آن عوض می شود. 3- برای اینکه ماده ای تغییر کند باید زمانی از آن بگذرد. 4- نام علمی زنگ آهن اکسید آهن است. 5- دوره آب در طبیعت، نتیجه تغییرات فیزیکی است. 6- هر نوع سوختن مواد یک تغییر شیمیایی است.

سؤالات تشریحی 1- مواد از چه ساخته شده اند؟ و به چه حالت هایی وجود دارند؟

از مولکول ساخته شده اند و به حالت های جامد، مایع و گاز هستند.

2- ترکیب چیست؟

وقتی اتم های تشکیل دهنده ی ماده ای یکسان نباشد به آن ماده ترکیب می گوئیم.

3- از مواد زیر کدام ترکیب و کدام عنصر است؟

آب: ترکیب سنگ: ترکیب اکسیژن: عنصر چوب: ترکیب نقره: عنصر شیشه: ترکیب

4- مواد در چه خواصی مشترک هستند؟

همه مواد وزن، حجم و جرم دارند.

5- در چه صورت ماده تغییر فیزیکی پیدا می کند؟

در صورتی که مولکول هایش تغییر نکند و به ماده دیگری تبدیل نشود.

6- عنصر در اثر تغییر دما تغییر فیزیکی پیدا می کند یا تغییر شیمیایی؟

تغییر فیزیکی پیدا می کند. یعنی به ماده دیگری تبدیل نمی شود فقط تغییر حالت می دهد.

7- وقتی غذا فاسد می شود چگونه تغییری در آن ایجاد می شود؟

تغییر شیمیایی ایجاد می شود.

8- وقتی شیر فاسد می شود و می برد چه تغییری صورت می گیرد؟

تغییر شیمیایی پیدا می کند

9- اکسید آهن چیست؟

ترکیبی است از اکسیژن و آهن که به آن زنگ آهن هم می گوئیم و به رنگ قهوه ای است و به محکم بودن آهن نیست.

10- فرق آهن و اکسید آهن چیست؟

آهن عنصر است و اکسید آهن ترکیب. آهن خاکستری رنگ استولی اکسید آهن قهوه ای و محکم است.

علوم تجربی پنجم ابتدایی

بخش اول - ساختمان مواد

1- مانند دانشمندان فکر کنید : در سال های پیش آموختید که "مشاهده کنی". یعنی مشاهده کردن یک راه یادگیری است. مشاهده یعنی استفاده از اندام های مختلف. 2- بپرسید : تحقیقات علمی معمولاً با چیزهایی شروع می شوند که درباره آنها اطمینان کافی ندارید. در این مواقع پرسش هایی به ذهن شما می رسد که واقعاً مایلید به آنها جواب دهید. 3- فرضیه بسازید : وقتی شما با استفاده از مشاهده به پرسش خود یک پاسخ احتمالی می دهید فرضیه سازی می کنید. اما فرضیه باید قابل آزمایش کردن باشد. در غیر اینصورت لازم است آن را عوض کنید. 4- آزمایش کنید : معمولاً در آزمایش های مقایسه ای همه چیز را مشابه انتخاب می کنند و فقط یک چیز را تغیر می دهند. در این آزمایش هم فقط دمای آب در سه لیوان تفاوت داشت. (آزمایش تهیه آب لیمو). 5- یادداشت بردارید : وقتی آزمایش را انجام می دهید مشاهده می کنید و اطلاعاتی به دست می آورید که باید آنها را یادداشت کنید. تهیه نمودار و جدول، راهی برای رسیدن به نتیجه است برای کسب اطمینان از درستی نتیجه، لازم است آزمایش چند بار تکرار شود. 6- نتیجه بگیرید : بعد از مطالعه اطلاعات به دست آمده، باید از آنچه آموخته اید نتیجه گیری کنید. نتیجه باید درباره فرضیه شما باشد. فرضیه ایی که از راه های مختلفی درست در آید، نظریه نامیده می شود.

ساختمان مواد: ماده چیست؟

تمام چیزهای غیر زنده ای که در اطراف ما هستند، ماده نام دارند. بعضی از مواد مانند چوب و سنگ شکل ثابتی دارند. موادی که در دمای معمولی شکل آنها تغییر نکند، جامد هستند. موادی که به شکل ظرف خودشان در آیند مایع هستند و موادی که در فضا پخش می شوند و با چشم دیده نمی شوند گاز هستند. مواد از چه ساخته شده اند؟ اگر به دانه های شکر نگاه کنید می بینید از دانه های بسیار ریزی درست شده است که این ذره های بسیار کوچک با چشم معمولی قابل مشاهده نیستند. پس با میکروسکوپ ها ی بسیار قوی آن را هزاران برابر دشت می کنند که می توان آنها را دید. به هر کدام از این ذره- ها یک مولکول شکر گفته می شود. مولکول هر ماده با ماده دیگر متفاوت است و به همین دلیل، مواد خاصیت های متفاوتی دارند. رنگ، بو و مزه از خاصیت های هر ماده هستند. آیا مولکول ها حرکت دارند؟ اگر در یک شیشه عطر را باز کنند و در جایی قرار دهید، بوی آن در هواپخش شده و به مشام می رسد. پس نتیجه می گیریم که مولکول های عطر پیوسته در حرکتند و بوی عطر در هوا پراکنده می شود. در تمام مواد مولکول پیوسته در حال جنبش هستند. بویی که از شیشه عطر برمی خیزد همان مولکول های ماده است که از ماده جدا می شوند و به بینی ما وارد می شوند. حال اگر در یک ظرف روغن چند قطره آب بریزند و آنها را با وسیله ای به هم نزدیک کنید به هم می پیوندند؛ یعنی مولکول های هر ماده همدیگر را می یابند. ربایش مولکول ها در همه اجسام یکسان نیست. در بعضی مواد ربایش با شدت بسیاری صورت می گیرد مانند چوب که نمی توانیم آن را با تست جدا کنیم. وضع مولکول ها در مواد جامد، مایع و گاز چگونه است؟ در مواد جامد مولکول ها به هم نزدیک اند و با نیروی زیاد یکدیگر را می ربایند. مولکول ها در مواد جامد فقط در سر جای خود می لرزند؛ به همین دلیل، شکل و حجم مواد جامد همیشه ثابت است و تغییر نمی کند. در مواد مایع فاصله مولکول ها از هم بیشتر است. مولکول های مواد مایع مانند دانه های زنجیر به هم متصل اند و زنجیرهای کوچکی را به وجود آورده اند. مولکول های مواد جامع می توانند آزادانه سُر بخورند و جابه جا شوند. به همین دلیل یک مایع به شکل ظرف خود در می آید. در بین مولکول های گاز تقریباً نیروی ربایش وجود ندارد. به همین دلیل مولکول های گاز همدیگر را نمی ربایند و آزادانه حرکت می کنند. فاصله بین مولکول های گازها از دو ماده دیگر بیشتر است. به همین دلیل گازها در همه جا و در محیط اطراف خود پراکنده اند. چرا مواد خاصیت متفاوتی دارند؟ مولکول ها از ذرات کوچک تری به نام اتم تشکیل شده اند. اگر اتم هایی که مولکول های یک ماده را می سازند یکسان باشند. به آن ماده عنصر می گوئیم. گاز اکسیژن که برای تنفس موجودات زنده ضروری است یک عنصر است. چون مولکول آن از دو اتم یکسان ساخته شده است. موادی مانند طلا، آلومینیم و آهن یک عنصر هستند. اگر مولکول های یک ماده از دو یا چند نوع اتم ساخته شده باشد به آن ماده ترکیب می گوئیم. مانند آب که از دو اتم ئیدروژن و یک اتم اکسیژن تشکیل شده است.

پرسش های بخش 1 1- اتم های تشکیل دهنده کدام ماده مثل هم نمی باشد؟

1- اکسیژن 2- طلا 3- نمک 4- آلومینیم

2- اتم های کدام دسته مواد مثل هم می باشند؟

1- اکسیژن، ئیدروژن، الکل 2- آب، آهن، ئیدروژن 3- اکسیژن، آب، ئیدروژن 4- آهن، گوگرد، اکسیژن

3- کدامیک از مواد زیر عنصر است ؟

1- نمک 2- اکسیژن 3- دی اکسید کربن 4- نفت

4- مواد در کدام یک از حالت های زیر، تعداد جایی را که اشغال می کنند، ثابت است؟

1- گاز، مایع 2- جامد، گاز 3- جامد، مایع، گاز 4- مایع، جامد

5- ربایش مولکولی در کدامیک از مواد زیر بسیار نادر است؟

1- شیر 2- هوا 3- انگشتر 4- آب سوال یک دو سه چهار پنج جواب گزینه : 3 4 2 4 3

سؤالات تشریحی 1- چه چیزهایی با خاصیت یک ماده هستند؟

بو، رنگ، مزه

2- جنبش مولکولی چیست؟

مولکول های یک ماده پیوسته در حال جنبش هستند. در مواد گازی شکل جنبش مولکول ها خیلی زیاد و در مایعات نسبت به گازها کمتر است در اجسام جامد مولکول ها فقط در جای خود می لرزند.

3- چرا چنبش مولکولی باعث نمی شود که مواد از هم پراکنده می شوند؟

زیرا ربایش مولکولی باعث می شود مولکول های ماده یکدیگر را بربایند.

4- مولکول ها از چه ساخته شده اند؟

از اتم

5- به چه موادی عنصر می گوئیم؟

به موادی که اتم های یکسان داشته باشند.

6- به چه موادی ترکیب می گوئیم؟

به موادی که از چند نوع اتم درست شده اند

7- کدام نوع از مواد شکلشان تغییر می کند؟

گاز و مایع

گوارش سالم

بخش سیزدهم_گوارش سالم

موادی که در غذاها وجود دارند، باعث رشد و سلامتی بدن شما می شوند و به شما انرژی لازم را می دهند، پس باید غذا های متنوع خورد.

در هر غذایی باید 4 نوع ماده متفاوت وجود داشته باشد:

1- پروتئین ها : ‌مواد پروتئین دار برای رشد بدن لازم هستند که از بدن جانوران به دست می آیند. غذاهای گیاهی هم پروتئین دارند. غذای گیاهی و جانوری پروتئین دار شامل: ‌ماهی، گوشت، مرغ، سبزیجات، شیر، کره، ‌تخم مرغ و غیره می باشند. 2- قند و نشاسته : غذاهایی مانند مربا، خرما،‌ عسل و انگور مقدار زیادی قند دارند. بعضی از غذاها مقداری قند و نشاسته دارند. نان،‌ برنج و سیب زمینی هم مقدار زیادی نشاسته دارد. انرژی مورد نیاز بدن را از قند و نشاسته به دست می آورند. بعضی مواد قندی مفیدتر از بقیه هستند. شکر به بدن ما انرژی می رساند. در صورتی که میوه های شیرین فواید دیگری هم دارند. 3- چربی ها : چربی ها مانند قندها به بدن انرژی می دهند. چربی هم در غذای جانوری و هم در غذای گیاهی وجود دارد. از دانه هایی مانند زیتون، روغن آفتابگردان و ذرت هم روغن می گرند که به روغن های گیاهی معروفند. چربی ها در زیر پوست جمع می شوند و بدن را در برابر سرما محافظت می کنند. خوردن غذاهای پر چرب برای بدن مفید است. 4- ویتامین ها : ویتامین ها که برای بدن ضرورت دارند از راه خوردن غذا وارد بدن می شوند. باید با خوردن غذاهای گوناگون مانند: شیر، سبزی و میوه ویتامین های مختلف را به بدن رساند. 5- آب : بیشتر از نصف بدن ما آب است و در خون هم آب زیادی وجود دارد. در بدن این آب کم و زیاد می شود. آب با عراق کردن و یا ادرار کردن از بدن خارج می شود اما نوشیدنی ها و غذاها آب لازم را به بدن می رسانند.