جانوران بی مهره

بخش 4

جانوران بی مهره

 

دانستید که جانوران را به دو دسته مهره داران و بی مهرگان تقسیم می کنیم.

 

جانوران مهره دار:

مانند ماهی ها، دوزیستان، پرندگان و غیره که بدنشان دارای اسکلت از جنس استخوان است.

 

جانوران بی مهره:

جانورانی هستند که در بدنشان اسکلت استخوانی وجود ندارد. بی مهرگان دسته بزرگی  از جانوران را تشکیل می دهند مانند مرجان ها، نرم تنان، خارتنان و حشرات و

 

کرم ها و بند پایان:

گروه کرم ها و بندپایان گروه بسیار بزرگی از بی مهرگان هستند که دانشمندان آنها را به طبقات کوچک تر تقسیم کرده اند. کرم ها از لحاظ شکل به سه گروه تقسیم می شوند:

1- کرم های پهن.   2- کرم های لوله ای.     3- کرم های حلقوی

کرم های پهن مانند کرم کدو، بدنشان از قطعه های پهن تشکیل شده است. یک نوع از کرم کدو در روده انسان زندگی می کند و به این موجود که غذای مورد نیاز خود را از بدن موجود زنده دیگر می گیرد، انگل می گوئیم.

کرم های لوله ای مانند آسکاریس بدن باریکی دارند. کرم آسکاریس در داخل روده انسان زندگی می کند و در همانجا تخم ریزی می کند. تخم ها همراه مدفوع از روده خارج شده و محیط را آلوده می کنند. تخم آسکاریش از راه سبزیجات نشسته و آب آشامیدنی آلوده به بدن منتقل می شوند.

یکی دیگر از کرم های لوله ای انگل کرمک است. کرمک در انتهای لوله گوارش کودکان رشد می کند و باعث خارش شدید می شود.

کرم های حلقوی: بدن این کرم ها از حلقه های زیادی درست شده است. مانند کرم خاکی. این کرم برای یافتن غذا در خاک حرکت می کند و برای باغچه و زمین کشاورزی مفید است زیرا خاک را جابه جا می کند و هوا را به ذرات خاک می رساند.

 

بندپایان:

بندپایان شامل حشرات، عنکبوت ها، خرچن گها و هزارپاها می باشند. نمونه هایی از بندپایان در جنگل، دریا و حتی خانه ها یافت می شود مانند مورچه، پروانه، خرچنگ، هزارپا و بندپایان فراوان ترین گونه جانوران بی مهره هستند.

حشرات 6 پا دارند. عنکبوت ها 8 پا دارند. بعضی سمی و بعضی غیر سمی اند. خرچنگ ها  در آب زندگی می کنند پوشش خارجی بدن آنها سفت است. بعضی خرچنگ ها خوراکی هستند. هزارپاها بعضی علف خوار و بعضی گوشتخوارند. هزارپای گوشتخوار، سمی است.

 

 

 

پرسش های بخش 4

جالی خالی را با کلمات مناسب پر کنید:

1- به جانورانی که در بدن آنها اسکلت استخوان وجود نداشته باشد بی مهره می گویند.

 

2- به موجود زنده ای که غذای خود را از بدن موجود زنده دیگر می گیرد انگل می گویند.

 

3- نرم تنان در گروه جانوران بی مهره قرار دارند.

 

4- هشت پا یک جانور بی مهره دریایی است که به گروه بزرگ تر بی مهرگان تعلق دارد و به گروه کوچک تر نرم تنان.

 

5- عروس دریایی بی مهره ای از جنس مرجان ها است.

 

6- حشرات بدنشان از 3 قسمت سر و سینه و شکم تشکیل شده، 2 شاخک و 6 پا دارند.

 

7-  کرم کدو از نوع کرم های پهن و کرم خاکی از نوع کرم های حلقوی است.

 

 

 

پرسش های تشریحی:

 به پرسش های زیر پاسخ کامل دهید.

 1- چه تفاوت مهمی در میان جانواران مهره دار و بی مهره وجود دارد؟

جانوران مهره دار دارای اسکلتی از جنس استخوان هستند و جانوران بی مهره در بدن خود فاقد این اسکلت استخوانی می باشند.

 

2- بدن بی مهرگان ساده تر است یا مهره داران؟

بی مهرگان

 

3- انواع گروه های بی مهرگان را نام ببرید؟

اسنفج ها، مرجان ها، نرم تنان، خارتنان، کرم ها، بندپایان

 

4- مرجان ها چه شباهت هایی با اسفنج ها دارند؟

هردو گروه در کف دریاها زندگی می کنند و بعضی از گونه های هر یک حرکت دارند.

 

5- تخم کرم کدو چگونه از گاو به انسان منتقل می شود؟

مدفوع آلوده انسان علف هایی را که گاو می خورد آلوده می کند و تخم کرم در بدن حیوان به نوزاد تبدیل می شود و زنده می ماند و با خوردن چنین گوشتی نوزاد کرم کدو به انسان و روده او منتقل شده تبدیل به کردم کدو می شود.

 

6- کرم آسکاریس چه می خورد؟

غذای گوارش یافته را می خورد.

 

7- فرق پوشش بدن حلزون با بدن صدف چیست؟

پوشش بدن حلزون حفره ای است و پوشش بدن صدف دوکفه ای است.

 

8- حشرات چه خصوصیات  مشترکی دارند؟

همگی 6پا و 2 شاخک دارند و بدنشان از سه قسمت تشکیل شده است.

 

9- کدام گروه از بی مهرگان به هیچ گروه دیگری شبیه نیستند؟

خارتنان

 

10- چند نوع از خارتنان را نام ببرید؟

توتیا و ستاره دریایی

 

11- اگر قبل از مصرف سبزی آن را ضد عفونی نکنیم، کدام بیماری انگلی در انتظار ماست؟

به انگل آسکاریس مبتلا می شویم.

 

12- یک نوع خرچنگ خوراکی را نام ببرید؟

میگو

گیاهان، موجودات پر ارزش

بخش 3

گیاهان، موجودات پر ارزش

 

گیاهان موجودات پر ارزشی هستند که هم غذای خودشان را می سازند و هم منبع اصلی غذای جانوران و انسان می باشند. آدمیان نخستین، ریشه، برگ، میوه و دانه های خوراکی را جمع می کردند و می خورند. بعدها انسان می اندیشید که می تواند گیاهان مفید را پرورش دهد. پس کار کشاوری یعنی پرورش دادن گیاهان مفید.

 

شخم زدن:

کشاورزان از هزاران سال پیش تاکنون زمین را برای کاشتن، شخم می زنند. در ابتدا این کار با دست انجام می شد. بعدها از گاو و اسب استفاده شد. امروزه تراکتور جای جانوران را گرفته است.

 

آب دادن:

به جهت وجود آب کم در ایران، کشاورزان برای صرفه جویی در مصرف آب، گیاهانی را می کارند که با کمک آب باران و برف رشد کرده و محصول دهند و نیاز به آبیاری نداشته باشند. به این گونه کشاورزی دیم کاری می گویند؛ مانند کشت گندم.

 

از بین بردن علف های هرز:

علف های اضافی که در لابه لای گیاهان کاشته شده می روید. علف های هرز گفته می شود. از بین بردن این علف ها کار زیادی می طلبد.

 

مبارزه با آفت ها:

بعضی از حشرات که گیاه خوار هستند دسته جمعی به مزرعه ها حمله می کنند و قسمتی از محصول را می خورند. برای دفع حشرات مزاحم یا آفت ها، مواد حشره کش ساخته شده است. به دلیل اینکه مواد سمی هستند. دانشمندان از جانورانی مانند عنکبوت یا سوسک بهره می گیرند.

 

محصولات گوناگون:

بعضی از محصولات مانند گندم در بیشتر استان ها به عمل می آید. اما بعضی محصولات دیگر مانند خرما، برنج و انگور در بعضی مناطق رشد می کنند. مثلاً برنج در جایی به دست می آید که آب فراوان داشته باشد و خرما در آب و هوای گرم به دست می آید.

 

نوشیدنی ها:

بعضی از گیاهان به صورت دم کرده و نوشیدنی مصرف می شوند مانند چای، و قهوه؛ و بعضی از محصولات دیگر را برای خوش طعم کردن غذا استفاده می کنیم مانند انواع ادویه ها که بیشتر در کشورهای گرم و مرطوب به دست می آید.

 

داروها:

 مردم از زمان های دور، بعضی گیاهان را به دلیل اثرات داروئی آنها مصرف می کردند. مانند خاکشیر یا دانه به. امروزه هم از گیاهان دارویی استفاده های بسیاری می شود.

 

رنگ ها:

 گیاهان در صنایع رنگرزی هم استفاده می شوند. رنگرزی در استان هایی که قالیبافی دارند رواج دارد که برای رنگ کردن پارچه یا پشم به کار می رود.

از چوب برای تهیه میز، تخته، پنجره و سایر وسایل استفاده می کنند.

 

 

 

پرسش های بخش 3

 درستی یا نادرستی جملات زیر را معلوم کنید:

1- کار مبارزه با آفت ها، همیشه و در همه دوران زندگی آنها مؤثر است.

درست                            نادرست  

 

2- بیشتر کشاورزان برای شخم زدن زمین های پهناور از تراکتور استفاده می کنند.

درست                            نادرست   

 

3- کار کشاورزی یعنی پرورش دادن گیاهان مفید

درست                            نادرست  

 

4- پرندگان کوچک در خوردن حشرات مزاحم و آفت ها مؤثر هستند.

درست                            نادرست   

 

 

 

پررسش های تشریحی:

به پرسش های زیر پاسخ کامل دهید:

1-وقتی می خواهیم زمین را برای کاشتن آماده کنیم ابتدا چه عملی را انجام می دهیم؟

ابتدا زمین را شخم می زنیم.

 

2- برای کاشت یک گیاه باید چه کاری انجام داد؟

ابتدا باید زمین را برای کشت آماده کرد و شخم زد. بعد دانه ها را پاشید و سپس زمین را آبیاری کرد. مرحله بعدی در آوردن گیاهان هرز از داخل زمین است تا زمانی که به رشد کامل خود برسد.

 

3- اصلی ترین غذای انسان را چه گیاهانی تشکیل می دهند؟

گندم، برنج، سیب زمینی

 

4- یاد گرفتن کشاورزی چه اثری در زندگی انسان داشت؟

توانست محصول بیشتری تولید کند و برای زمستان خود غذا ذخیره کند. دیگر مجبور نبود تمام قسمت های گیاه را بخورد. بلکه از هر گیاهی قسمت های مفید را می خورد.

 

5- آیا استفاده زیاد از تراکتور برای زمین های کشاورزی پهناور مضر است؟

بله. چون تراکتور عمیقاً جای خاک را عوض می کند و خاک های سطح رویی که مواد غذایی بیشتری دارند به سطح زیرین انتقال پیدا می کنند. استفاده زیاد از تراکتور برای زمین مفید نیست.

 

6- کدام محصول را حتماً باید با کشت آبی زیاد نمود؟

برنج

 

7- چه محصولاتی در ناحیه کوهستانی بیشتر رشد می کنند؟

گردو، بادام، درختان میوه

 

8- ادویه در چه نوع آب و هوایی به دست می آید؟

گرم و مرطوب

 

9- چه گیاهانی را می شناسید که مصرف دارویی  و رنگرزی دارند؟

دارویی: اوکالیپتوس، گل ختمی، گل بنفشه، نعناع

رنگرزی: حنا، گردو، انار، پوست پیاز، روناس

غذاسازان بزرگ

 

بخش 2

 غذاسازان بزرگ

 

گیاهان می توانند با استفاده از موادی که از زمین و هوا می گیرند، غذا بسازند. قسمتی از غذاهایی که می خورید از گیاه و قسمت دیگر از جانور به دست می آید، جانواران از گیاهان تغذیه می کنند و اگر گیاه نباشد زندگی انسانها و جانوران از بین می رود.

آنچه برای غذاسازی لازم است:

 

سبزینه یا کلروفیل:

 ماده ای سبز رنگ است که در برگ وجود دارد و گیاهان با کمک این ماده در برگ های خود غذا می سازند.

 

دی اکسید کربن:

گازی است که برای غذاسازی لازم است. مواد سوختنی هنگام سوختن، گاز دی اکسید کربن تولید می کنند. ما نیز مقداری از این گاز را با هوای داخل شش ها به بیرون می فرستیم. دی اکسید کردن گازی است که از سوختن مواد مختلف ایجاد می شود و در هوا وجود دارد و از راه سوراخ های کوچکی که در برگ گیاه است به نام روزنه وارد گیاه می شود.

 

آب:

 آب به وسیله ریشه از زمین گرفته می شود. خاک با آب نمناک می شود و ریشه گیاه به وسیله تارهای باریکی که دار د آب را جذب می کند و به برگ می رساند.

خاک: گیاهان سبز مواد معدنی را که در خاک وجود دارد و در آب حل می شوند از ریشه می گیرند و همراه آب به برگ های خود می رسانند. آهن یکی از مواد معدنی است که مقدار آن در گیاه ذرت و بدن انسان به نسبت مساوی وجود دارد ولی در خاک بیشتر است و موجب رشد گیاه می شود.

 

نور خورشید:

 نور خورشید برای غذاسازی گیاه لازم است. گیاهان در تاریگی نمی توانند رشد کنند.

سفر آب از ریشه تا برگ: در ساقه و برگ، لوله های بسیار باریکی وجود دارد که آب از راه آنها از ریشه به برگ می رسد. به این لوله ها آوند می گویند. بعضی  از آوندها غذایی را که در برگ ساخته شده است، به داخل میوه یا ریشه انتقال می دهند تا در آنجا ذخیره شود.

 

 

 

پرسش های بخش 2

پاسخ صحیح را با علامت × مشخص کنید.

1- گیاه چگونه آب را جذب می کند؟

به وسیله برگ 

به وسیله میوه 

به وسیله تارهای ریشه  

به وسیله ساقه      

 

2- محل غذاسازی در کدام قسمت گیاه انجام می شود؟

ریشه 

ساقه 

برگ   

میوه  

 

3- غذای اندوخته بوته گل سرخ در کدام قسمت گیاه دیده می شود؟

ریشه 

ساقه 

برگ   

گل    

 

4- در بین گیاهان زیر کدامیک در عمل غذاسازی فعال تر هستند؟

گل گلایل 

گندم  

خیار   

درخت گردو 

 

5- آب چگونه به قسمت های مختلف گیاه می رسد؟

از راه آوند 

از راه تارهای نازک ریشه 

از راه هوا  

از سوراخ های ریز برگ  

 

 

 

سوالات تشریحی:

به سوالات زیر پاسخ کامل دهید؟

1- کدام گروه از موجودات زنده می توانند برای خود غذا بسازند؟

گیاهان سبز

 

2- گیاه در کدام  اندام خود غذا می سازد؟

در برگ

 

3- رگه هایی که در برگ گیاه می بینید چیست؟

آوند

 

4- گیاهان برای غذاسازی به چه چیزهایی نیاز دارند؟

سبزینه - دی اکسید کربن - آب - خاک - نور خورشید

 

5- آیا نوع آب و خاک در شد گیاه اثر دارند؟

بله، در شمال ایران که خاک حاصلخیزی  دارد، گیاهان بیشتری رشد می کنند.

 

6- چند گیاه نام ببرید که در برگ خود غذا ذخیره می کنند؟

کاهو و کلم

 

7- در کدام یک از این گیاهان کار غذاسازی شدیدتر است؟ چرا؟ گوجه فرنگی، بوته گندم، بوته گل سرخ

بوته گوجه فرنگی. چون در مدت کوتاهی محصول زیادی می دهد و میوه آن محتوی مواد غذایی فراوان است.

 

8- آیا خود گیاه از اندوخته اش استفاده  می کند؟

خیر، اندوخته گیاه، غذای اضافی است که به مصرف سایر موجودات زنده می رسد.