گرما و مواد «2»

بخش ششم_گرما و مواد «2»

اثر گرما بر مواد جامد :

در کتاب با کمک یک آزمایش یعنی آزمایش گرما دادن میخ و عبور مجدد آن از سوراخ ته قوطی دریافته اید که وقتی یک ماده جامد را حرارت بدهیم بر اثر گرما بزرگ تر می شود. در این صورت میخ پس از حرارت از سوراخ ته قوطی عبور نمی کند چون بزرگ تر شده است.

اثر گرما بر مواد مایع :

با یک آزمایش ساده می توانیم بفهمیم که مواد مایع نیز بر اثر حرارت حجمشان زیاد می شود. اگر یک خود نویس را پر از جوهر کرده و در مقابل حرارت آفتاب قرار دهیم، پس از مدتی جوهر خودنویس به دلیل افزایش حجم از نوک خودنویس بیرون می زند.

اثر گرما به گازها :

حجم گازها نیز بر اثر گرما افزایش می یابد. به عنوان مثال اگر دهانه یک بادکنک را به یک بطری ببندیم و آن را در یک ظرف آب گرم قرار دهیم. بادکنک آرام آرام باد می شود چون در اثر گرمای آب، حجم هوای درون شیشه زیاد شده و به درون بادکنک می رود. حال اگر این ظرف را پر از آب سرد کنیم و یا بطری را در آب سرد انتقال دهیم. هوای بادکنک کمتر می شود چون هوای درون شیشه بر اثر سرما حجمش کم می شود.

پرسش های بخش 6 سوالات تکمیلی در جای خالی کلمه مناسب بنویسید.

1- وقتی ماده ای را گرم می کنیم حجم آن زیاد می شود. 2- بخار آب را می توان با سرما به مایع تبدیل کرد. 3- سیم های برق در فصل تابستان آویخته تر از فصل های دیگر است. 4- از دماسنج برای اندازه گیری دمای هوا و دمای بدن استفاده می شود. 5- گرما می تواند حجم ماده را تغییر دهد.

سوالات تشریحی به سوالات زیر پاسخ کامل بدهید. 1- اگر ماده ای را گرم کنیم چه می شود؟

ماده بر اثر گرما جای بیشتری را می گیرد.

2- چرا در تابستان فاصله ریل های راه آهن کم می شود؟

چون ریل ها در اثر حرارت خورشید و آفتاب حجم بیشتری پیدا کرده و بزرگ تر می شوند و فاصله میان آنها کمتر می شود.

3- گرما چه تغییری در حجم گازها می دهد؟

حجم گازها را زیاد می کند.

4- چرا وقتی در شیشه مربا را نمی توانیم باز کنیم، آن را زیر آب گرم می گیریم؟

چون آب گرم باعث می شود حجم در شیشه بیشتر شده و در شیشه مربا به راحتی باز شود.

5- یک کتری را کاملاً پر آب کنید و روی اجاق بگذارید تا گرم شود. مدتی صبر کنید قبل از اینکه جوش بیاید چه اتفاقی می افتد؟

قبل از به جوش آمدن آب شروع به بخار شدن می کند.

6- راننده ها در روزهای گرم تابستان، هوای چرخ های ماشین خود را کمی خالی می کنند. آیا می دانید چرا؟

گازها در اثر گرم شدن حجمشان زیاد می شود و باد داخل چرخ های ماشین ممکن است در اثر گرما باعث ترکیدن لاستیک شود.

7- یک بشقاب داخل کاسه گیر کرده است چگونه آن دو را جدا می کنیم؟

کاسه را درون ظرف آب گرم قرار می دهیم با گرم شدن کاسه حجم آن زیاد می شود و بشقاب را خارج می کنیم.

8- با آزمایش سکه، بطری و حباب های صابون در کتاب چه نتیجه ای می گیرید؟

حباب های هوا از کنار سکه به بیرون تراوش می کند، زیرا حجم هوای درون بطری بر اثر گرما زیاد دیده می شود و وقتی که می خواهد از دهانه بطری خارج شود با آب و صابون مخلوط می شود و حباب هوا درست می کند.

9- آیا در نفس کشیدن بخار آب وجود دارد؟

بله

گرما و مواد «1»

بخش پنجم_گرما و مواد «1»

تبدیل جامد و مایع به یکدیگر: ‌اگر مواد جامد به اندازه کافی گرم شوند، به مایع تبدیل می شوند. تبدیل مواد جامد به مایع ذوب شدن نام دارد. ذوب شدن یعنی مایع شدن. تبدیل مایع به جامد و انجماد: مواد مایع اگر به اندازه کافی سرد شوند، به جامد تبدیل می شوند. تبدیل مایع به جامد انجماد نام دارد. انجماد به معنی جامد شدن است. تبدیل مایع و گاز به یکدیگر: ‌آب دریا بخار می شود. بخار آب یک گاز است. معمولاً در هوا مقداری بخار آب وجود دارد. ولی دیده نمی شود، تبدیل شدن مایع به گاز تبخیر نام دارد. تبخیر یعنی بخار شدن. اگر گازها به اندازه کافی سرد شوند به مایع تبدیل می شوند.

پرسش های بخش 5 سوالات تکمیلی در جای خالی کلمه مناسب بنویسید.

1- در اطراف ما مواد به سه حالت جامد مایع و گاز دیده می شوند. 2- ذوب به معنی مایع شدن است. 3- بخار آب یک گاز است. 4- از تبخیر آب بر اثر گرما بخار به وجود می آید. 5- تبدیل آب به یخ را انجماد می گوئیم.

سوالات تشریحی به سوالات زیر پاسخ کامل دهید: 6- ذوب شدن یعنی چه؟

تبدیل مواد جامد به مایع ذوب شدن نام دارد.

7- قطره های شمع پس از افتادن در بشقاب چه تغییری می کنند؟

قطره های مایع به جامد تبدیل می شود.

8- آیا تا به حال فکر کرده اید چرا لباس های شسته شده پس از مدتی خشک می شوند؟

زیرا بر اثر گرما آب داخل آنها بخار می شود.

9- چرا زمین های خیس پس از مدتی خشک می شوند؟

چون تابش آفتاب یا گرما باعث می شود تا آب های روی زمین بخار شوند.

10- هنگام خشک شدن سبزی چه تغییر حالتی روی می دهد؟

تبخیر

11- اگر آب همیشه به صورت مایع بماند چه می شود؟

هیچ ابری درست نمی شود و بارندگی نخواهد بود و خشکسالی و مرگ موجودات زنده رخ خواهد داد.

12- در یک لیوان کاملاً خشک مقداری آب و یخ بریزید. لیوان را روی میز بگذارید. کمی صبر کنید. به بدنه لیوان دست بکشید. چه می بینید؟

قطره های آب روی بدنه لیوان دیده می شود. زیرا بخار آب درون هوا به بدنه سرد لیوان بر می خورد و به مایع (آب) تبدیل می شود.

13- بخار آب دریا به کجا می رود؟

به هوا

14- در چه صورتی می توان ماده مایع را به جامد تبدیل کرد؟

در صورت قرار دادن ماده مایع در یک جای سرد.

گوناگونی گیاهان

بخش چهارم_گوناگونی گیاهان

گیاهان هم مانند جانوران، بسیار گوناگونند. بعضی به شکل درخت و بعضی به شکل بوته های کوچک. قسمت های اصلی یک گیاه عبارتند از: ریشه، ساقه، ‌برگ و گل.

ریشه :

بعضی گیاهان ریشه های دراز و عمیق دارند و در مناطقی که آب کم است رشد مناسبی دارند و بعضی گیاهان دیگر ریشه های افشان دارند و برای مناطقی مناسب هستند که آب فراوان دارند.

ساقه :

ساقه ها نیز در گیاهان شکل های متفاوتی دارند. کار ساقه ها رساندن مواد غذایی از ریشه به برگ ها و میوه ها است. بعضی از ساقه ها بسیار کلفت و بعضی بسیار نازکند. برگ: برگ ها را می توان از نظر شکل، رنگ و اندازه طبقه بندی کرد. بعضی برگ ها سوزنی و بعضی پهن هستند.

گل :

گل ها از نظر رنگ، اندازه و تعداد گلبرگ ها و جدا یا پیوسته بودن گلبرگ ها با هم تفاوت دارند. مثلاً گل لاله از 3 گلبرگ، گل اطلسی 5 گلبرگ و گل گلایل از 6 گلبرگ تشکیل شده. گل های 3 برگی یا 6 گلبرگی خصوصیات یکسان دارند و گل های چهار یا پنج گلبرگی خصوصیات یکسان دارند.

دانه :

دانه ها به دو دسته دانه های یک قسمتی مانند جو، برنج،‌گندم و دو قسمتی مانند نخود، عدس، بادام و لوبیا تقسیم می شوند. درخت کاج به جای گل دانه دارد و دانه های آن در اندام هایی به نام مخروط تشکیل می شود. مخروط کاج به میوه گیاهان دیگر شبیه است. گیاهان دانه دار به این شکل تقسیم و طبقه بندی می شوند:

پرسش های بخش چهارم سوالات تکمیلی در جای خالی کلمه مناسب بنویسید.

1- دانه هایی مانند لوبیا و عدس دو قسمتی هستند. 2- درخت کاج گل ندارد. 3- گیاهان گلدار به دو گروه بزرگ گل 3 گلبرگی و گل 4 یا 5 گلبرگی تقسیم می شوند. 4- دانه های کاج در اندام هایی به نام مخروط تشکیل می شوند. 5- لوبیا و شمعدانی برگ های پهن ندارد.

سوالات تشریحی 1- گیاهان مخروط دار به چه گیاهانی گفته می شوند؟

به گیاهانی که به جای گل، اندامی به نام مخروط دارند و دانه هایشان در این اندام است.

2- کار ساقه چیست؟

رساندن مواد غذایی از ریشه به برگ ها و میوه ها

3- گیاهانی را نام ببرید که گل 3 گلبرگی داشته باشند؟

گل لاله

4- نام دو گیاه را بنویسید که 4 یا 5 گلبرگ داشته باشند؟

لوبیا ،‌گل نرگس ،‌گل اطلسی

5- دانه های کاج چگونه پراکنده می شوند؟

به وسیله باد

6- دانه ها در کدام قسمت مخروط قرار دارند؟

در لابه لای پوست مخروط

7- بیشتر غذاهای ما از دانه های یک قسمتی است یا دو قسمتی؟

دانه های یک قسمتی. چون بیشتر غذای انسان برنج، گندم و جو است.

8- چه تفاوتی در شکل گل ها می توان یافت؟

گل ها از نظر رنگ، تعداد، اندازه گلبرگ ها و جدا یا پیوسته بودن آنها متفاوتند.

9- ریشه های دراز و عمیق چه خاصیت مفیدی دارند؟

به دلیل درازی و عمق زیاد می توانند در مناطق کم آب،‌ آب مناسب را به گیاه برسانند.