اندام های حسی

بخش دهم - اندام های حسی

انسان ها دارای پنج اندام حسی به نام چشم، گوش، بینی، زبان و پوست هستند. تمام اندام های حسی به جز پوست که در سطح بدن قرارگرفته، در سر قرار گرفته اند. دیدن: بیشتر اطلاعاتی که ما از دنیای اطراف خود به دست می آوریم از راه بینایی است. در داخل پرده درونی چشم ( ساختمان بینایی ما) سلول های عصبی ویژه ای وجود دارد که در مقابل نور حساس هستند پیامی که این سلول ها به مخ می فرستد باعث می شود که نور، رنگ و شکل اشیاء را تشخیص بدهیم. نزدیک بینی و دوربینی: چشم شما زمانی خوب می بیند که تصویر بر روی پرده حساس پشت آن تشکیل شود. در بعضی از افراد، تصویر اجسام به طور کاملاً واضح در روی پرده حساس چشم تشکیل نمی شود. اگر این افراد فقط نزدیک را خوب ببینند به آنها نزدیک بین گفته می شود بعضی دیگر هم اجسام دور را خوب می بینند و به آنها دوربین گفته می شود. با استفاده از عدسی های مخصوص می توان هر دو عیب را برطرف کرد. علامت نزدیک بینی و دوربینی چیست؟ بیشتر نزدیک بینی و دوربینی ها ارثی هستند. بیشتر عیب های بینایی به تدریج و بسیار آرام ایجاد می شوند. بعضی دانش آموزان در سر کلاس درس مشکل بینایی دارند که باید توسط متخصصین بینایی برطرف گردد. مراقبت از چشم ها: برای مراقبت از چشم باید به این نکات توجه کرد: 1- در هنگام مطالعه از نور بسیار زیاد یا کم پرهیز کنید 2- در روزهای تابستان یا روزهای برفی زمستان از عینک آفتابی استفاده کنید. 3- در هنگام کار با ابزار خطرناک از عینک ایمنی استفاده کنید. 4- اگر گرد و خاک یا چیزی وارد چشم شما شد، پلک ها را با دست نمالید، از یک بزرگ تر کمک بخواهید. شنیدن: گوش نیز ارتباط ما را با دنیای اطراف برقرار می کند. داشتن گوش های سالم برای یادگیری بهتر و ایمنی لازم است. چگونه می شنویم؟ هر چیزی که صدا ایجاد می کند، باعث لرزش هوا می شود. در همه طرف پخش می شود و قسمتی از آن به گوش می رسد. ذرات در حالت لرزش هوا، به پرده گوش برخورد می کنند. این پرده در انتهای سوراخ گوش قرار گرفته است. لرزش هوا پرده ی نازک و پهن گوش را می لرزاند. لرزش پرده گوش به قسمت حلزون مانندی که در داخل سر قرار گرفته است می رسد. در این قسمت، ابتدای رشته های عصبی ویژه ای وجود دارد که به مخ می روند و پیام شنوایی را به آن می رسانند. عیب های گوش: بعضی افراد بعضی صداها را نمی شنوند و گفته می شود گوش آنها سنگین است. سنگینی گوش ممکن است موقتی باشد و علت آن جمع شدن مواد ترشحی درون سوراخ گوش بر روی پرده انتهای آن است. پزشک می تواند گوش را به آسانی شست و شو بدهد و این مواد را بردارد. اگر صدای شدیدی به وجود آید ممکن است پرده آن را پاره کند بعضی صداهای معمولی به گوش آسیب می رسانند. کارگران که با ماشین آلات پر سر و صدا کار می کنند، دچار ناراحتی شنوایی می شوند. تشخیص ناراحتی های شنوایی با کمک دستگاه شنوایی سنجی صورت می گیرد.به این نکات دقت کنید: 1- گوش ها را تمییز کنید 2- هرگز چیز نوک تیز وارد گوش نکنید. 3- هرگز در گوش کسی داد نزنید 4- هرگز با دست یا کتاب یا چیز دیگر به گوش کسی ضربه نزنید. بوییدن و چشیدن: زبان و بینی دو اندامی هستند که از نظر احساس، بو و مزه شبیه هم عمل می کنند. در هر دو اندام رشته های عصبی وجود دارد که نسبت به مولکول های مواد بو دار و مزه دار، حساس است. البته برای اینکه بوی چیزی حس شود مولکول های آن باید همراه هوا به بالای بینی برسند. برای حس کردن یک مزه خوراکی، لازم است مولکول های آن در آب دهان حل شوند. به همین علت، مزه غذایی که با قاشق وارد دهان می شود را احساس می کنیم اما خود قاشق مزه ندارد. لمس کردن: پوست بدن، کارهای متفاوتی انجام می دهد، یکی از این کارها، حس کردن گرمی، سردی، زبری، نرمی، فشار و درد است. پوست رشته های عصبی فراوان دارد که هر کدام از آنها کار ویژه ای انجام می دهند. پوست عضو مهمی است که چند کار مهم دیگر را هم انجام می دهد.

پرسش های بخش 10 در جای خالی کلمات مناسب بگذارید.

1- با استفاده از عینک مخصوص می توان عیب های چشم را بر طرف کرد. 2- هر چیزی که صدا ایجاد کند باعث لرزش هوا می شود. 3- هماهنگی بین اندام های حسی ما بر عهده مخ است. 4- تشخیص ناراحتی های شنوایی، به کمک دستگاه شنوایی سنجی انجام می گیرد. 5- در چشم سالم تصویر اجسام بر روی پرده حساس تشکیل می شود. 6- پوست اندام حس لامسه است.

سؤالات تشریحی 1- فایده وجود اندام های حسی برای ما و جانوران دیگر چیست؟

اندام های حسی، آگاهی لازم را از دنیای اطراف به ما می دهند.

2- چرا بیشتر اندام های حسی در سر قرار گرفته اند؟

زیرا سر کمتر از بقیه اعضا در معرض ضربه و حادثه است و علاوه بر آن استخوان های سر طوری قرار گرفته اند که می توانند اعصاب مربوط به اندام های حسی را محافظت کنند.

3- کار رشته های عصبی چیست؟

رشته های عصب پیام ها را دریافت می کنند و به مخ انتقال می دهند.

4- در تاریکی به وسیله کدام حس چیزی را که می خواهیم پیدا می کنیم؟

به وسیله لمس کردن

5- نور پس از عبور از چه قسمت هایی به داخل چشم نفوذ می کند؟

پس از عبور از قرنیه و مردمک

6- چشم نزدیک بین چگونه است؟

چشم نزدیک بین، دور را خوب نمی بیند و فقط نزدیک را خوب می بیند.

7- علائم نزدیک بین و دور بین چگونه است؟

چشم نزدیک بین چیزهای دور را خوب نمی بیند و چشم های دوربین چیزهای خوب را تشخیص نمی دهد.

8- داشتن گوش های سالم چه فایده ای دارد؟

گوش های سالم، ما را با دنیا، بهتر آشنا می کند و به یادگیری و ایمنی ما کمک می کند.

9- لرزش هوا پس از برخورد به پرده گوش به کدام قسمت می رسد؟

به قسمت حلزونی

10- صداهای بسیار شدید چه آسیبی به گوش می رسانند؟

به پرده گوش آسیب می رسانند و دیگر صدا را به خوبی نمی شنویم.

11- قسمت خارجی گوش از چه ماده ای ساخته شده و چه حالتی دارد؟

از غضروف ساخته شده و نرم است.

12- گرمی، ‌سردی، ‌زبری،‌ نرمی، ‌فشار و درد را با کدام حس درک می کنیم؟

با لمس کردن

13- آیا صدا از تمام مواد یکسان عبور می کند؟

خیر، صدا از بعضی مواد به خوبی عبور می کند مثل آب و هوا و از بعضی مواد به خوبی عبور نمی کند مثل چوب و پنبه.